Nhật Bản có thể coi là một ví dụ điển hình về cải thiện chiều cao. Những năm 40 thế kỷ trước, người Việt vẫn thường chê người Nhật “lùn”. Tuy nhiên hiện giờ chiều cao của họ đã cải thiện rất nhanh. Theo thống kê của Bộ Giáo dục Nhật Bản, từ năm 1960 đến 1975 (trong vòng 15 năm), chiều cao của thanh thiếu niên nước này tăng thêm 2,8 cm (đối với nam giới) và 2,5 cm đối với nữ giới. Điều này được coi là hiện tượng “phát triển thể chất một cách thần kỳ”.

Nhiều công trình nghiên cứu cho thấy phát triển chiều cao của trẻ phụ thuộc vào di truyền 20%, còn dinh dưỡng và môi trường chiếm 80%. Nhật Bản là một ví dụ. Theo đó, yếu tố đầu tiên giúp chiều cao của người Nhật tăng nhanh là coi trọng cân bằng dinh dưỡng, phó giáo sư Lê Danh Tuyên, Viện trưởng Viện Dinh dưỡng cho biết.

Bữa sáng của người Nhật đa dạng với nhiều món khác nhau. Ảnh: CB.

Một cuộc “cách mạng” chế độ dinh dưỡng kéo dài nửa thế kỷ đã được thực hiện tại xứ sở hoa anh đào, trong đó bao gồm tập trung vào bữa sáng cho mọi gia đình. “Tôi từng được một giáo sư người Nhật giới thiệu bữa sáng thông thường của gia đình họ phong phú với một quả trứng, một miếng cá tuyết, thịt lợn, 2 con tôm, rong biển, hoa quả, bát canh và một ít cơm. Bữa sáng của người Nhật thường là đa dạng các món ăn”, phó giáo sư Tuyên nói.

Theo phó giáo sư Tuyên, từ những năm 1950, người Nhật đã ý thức được cần phong phú bữa ăn, đặc biệt lưu ý đến vi chất dinh dưỡng và canxi ion hóa được sản xuất từ vỏ sò khai thác vùng phương Bắc Nhật Bản và cả canxi làm từ vỏ trứng gà… Nhật cũng đẩy mạnh tuyên truyền tới các bà nội trợ nhiều thông tin để cải thiện bữa ăn, như 30 loại thực phẩm không thể thiếu trong chế độ dinh dưỡng. Đặc biệt họ chú trọng đến dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai và trẻ 3 năm đầu đời, cũng như khuyến cáo mạnh mẽ nuôi con bằng sữa mẹ.

Thăm và cùng ăn cơm tại trường học với học sinh Nhật Bản, giáo sư Tuyên cho biết các em tự chia cơm và khi 4 em chia xong thì tất cả mới cùng ăn. Trước khi ăn các em đều được nhắc về dinh dưỡng cân đối, từng món ăn cung cấp những chất dinh dưỡng và vi chất dinh dưỡng gì. Bữa ăn có sữa nhưng chỉ một hộp nhỏ như một cốc nước chè loại bé.

Ngoài yếu tố dinh dưỡng, chế độ luyện tập cũng là một phần không thể thiếu để phòng chống các bệnh không lây nhiễm. “Luyện tập thể dục thể thao là cần thiết nhưng không phải chìa khóa để nâng chiều cao. Chế độ tập luyện vô cùng quan trọng vì giúp trẻ khỏe, dẻo dai và tạo thành thói quen để tiêu hao mỡ dư thừa là cần thiết”, giáo sư Tuyên nhấn mạnh.

Định hướng phát triển chiều cao người Việt cũng đang đi theo hướng của người Nhật. Việt Nam đưa ra tháp dinh dưỡng khuyến cáo bữa ăn phù hợp truyền thống và kiến thức dinh dưỡng hiện đại. Năm 2015, Viện Dinh dưỡng cũng xây dựng tháp dinh dưỡng cho nhóm lứa tuổi riêng và dự kiến phát hành album thành phần dinh dưỡng 500 món ăn thông dụng nhất tại các gia đình người Việt để chọn lựa như người Nhật đã làm. Việt Nam cũng đã xây dựng chuẩn phát triển cho trẻ 7 tuổi trong đó có chuẩn vận động do UNICEF giúp đỡ. 

Từ năm 2000 đến 2010 (trong 10 năm) nam thanh niên nước ta tăng 2,1 cm và nữ tăng một cm cũng là mức tăng tốc cao so với các nước có số liệu tăng trưởng thế tục (secular trend). Ảnh hưởng của thời kỳ “bùng nổ kinh tế Việt Nam 1990-1990” kéo theo mức giảm suy dinh dưỡng thấp còi vượt trên dự báo của các chuyên gia Ngân hàng Thế giới. Sự tăng trưởng chiều cao này thể hiện rõ nhất ở trẻ em. Ví dụ năm 2000, chiều cao trẻ trai 5 tuổi là 100,6 cm thì năm 2010 là 109,9 cm. Điều này hứa hẹn chắc chắn chiều cao thanh niên Việt Nam các thế hệ sau sẽ tăng tiếp tục với tốc độ nhanh.